U podnožju planine Tare, na teritoriji opštine Bajina Bašta nalazi se najveće pronalazište stećaka. Smešteni na dve lokacije u Perućcu i Rasištu, nose isti naziv – Mramorje, a zajedno sa nalazištem u Prijepolju i stećcima u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori upisani su na UNESKO-vu listu svetske kulturne baštine kao zajedničko blago ove četiri države.
„Nastajali su od XII do XVI veka, a razlikuju se ležeći i uspravni stećci. Mramorje ili Bagruša u Perućcu je srednjovekovna nekropola sa stećcima. Ubraja se među najveće i najočuvanije srednjovekovne nekropole u Podrinju. Od nekada uočenih 200 stećaka, sačuvalo se 88 tipa ploče, slemenjaka sa i bez postamenta, sanduka sa i bez postamenta i dva amorfna. Različitih su dimenzija i u celini fino obrađeni, a na samo jednom se nazire veći reljefni cvetoliki ornament“, objašnjava Ranko Milanović iz NP Tara.
Stećci se ponekad mogu pronaći sa uklesanim slikovnim ukrasima ili natpisima, a mahom su smešteni u grupama, u porodičnim, plemenskim i seoskim ili i vlastelinskim nekropolama, uz crkve ili mimo njih.
Ovi srednjovekovni spomenici su najčešće ukrašeni povijenom lozicom, rozetama, krstovima, štitovima i mačevima, lukom i strelom, ljudskim i životinjskim figurama, scenama lova na jelene, scenama turnira, geometrijskim ornamentima.
Od ukupno 363 stećka sa natpisima, preko 350 stećaka nosi natpise ćiriličnim pismom.
Istraživanje nekropole u Perućcu započela je arheološka ekipa Narodnog muzeja iz Beograda u toku 2010. godine, a ispitano je osam skeletnih grobova, ispod četiri slemenjaka i pod jednim sandukom i pločom. Pokojnici različite polne i starosne strukture, polagani su u pravougaone rake, pokrivani daskama i orijentisani po pravcu zapad-istok sa devijacijama prema severu.
“U dva groba otkriveni su srebrni novčići iz XV veka, koji potvrđuju korišćenje groblja u ovom periodu, što ne isključjuje da je ono korišćeno i ranije. Konzervaciju nekropole je izvršio Republički Zavod za zaštitu spomenika kulture u leto 2011. godine“, rekao je Milanović.
Mramorje u Rastištu čine dve nekropole sa stećcima koje datiraju iz XIV i XV veka, a nalaze se na potesima Uroševine i Gajevi međusobno udaljene oko 500 metara. Na UNESKO listi svetske kulturne baštine vode se kao jedna celina. Nekropola nije arheološki istražena, a konzervaciju je obavio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture iz Beograda u toku 2012. godine.
Izvor: Rina Foto: Rina
