ZANIMLJIVA ISTORIJA: Kako je od srpskih dobrovoljaca iz Amerike, Austrougarske i Rusije nastalo najmlađe selo u Srbiji (VIDEO)

Selo Aleksandrovo je nastalo 1922. godine kao najveća kolonija u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, kada je kolonistima dodeljena zemlja. Status koloniste u  naselju imale su 4 kategorije: dobrovoljci kao naseljenici, kolonisti sa opštim uslovima, optanti i autokolonisti.

1044 porodice, koje su naselile Aleksandrovo imale su različite statuse i bile iz različitih krajeva sveta: Austrougarske, Rusije i Amerike. Status dobrovoljca imalo je 353 stanovnika Aleksandrova, a preostalo stanovništvo dakle više od polovine, imalo je status koloniste prema nekim od ostalih kriterijuma.

Osnivajući Aleksandrovo, nadležne institucije Kraljevine SHS  doselile su najpre dobrovoljce sa Dobrudžanskog i Solunskog fronta. Budući meštani Aleksandrova, dobrovoljci srpske vojske, prististizali su sa prostora Amerike i Rusije, kao i iz više zavičajnih zajednica nekadašnje Austrougarske: Like, Banije, Korduna, Dalmacije, Bosne i Hercegovine, Banata, Slovenije, Kraljevine Crne Gore i Kraljevine Srbije.

„Preko Arhangelska, Severnog mora, Engleske, Francuske i Italije, Prva brigada je do  januara 1918. stigla na Solunski front.

Druga brigada preko Jaroslava, Sibira, luke Dajrena, Hong Konga, Cejlona i Sueckog kanala dospela je u Solun do 1. maja 1918.godine, njih 12.500 dobrovoljaca koji su dali osnovnu ljudsku masu Jugoslovenskoj dobrovoljačkoj diviziji.“

Sa druge strane Atlantika, istovremeno su stizali dobrovoljci  južnoslovenske emigracije, uglavnom Srbi  iz Sjedinjenih Američkih Država. Oni su se  javljali u prihvatne centre i  logore u Kanadi i  transportovani su do francuskih luka Avr i Bordo, a potom u Bizertu, u Tunisu. U periodu od 1917-1918. na Solunski front je stiglo ukupno 4200 dobrovoljaca.

U borbi za slobodu i vaskrs Srbije dali su nemerljivi doprinos, ginuli, bili ranjavani, a opet išli na front, u proboj fronta. Ovi hrabri ljudi bili su nosioci Karađorđeve zvezde sa mačevima, medalje za hrabrost “Miloš Obilić“, Albanske spomenice, i najviših ruskih i francuskih odlikovanja.

Pri kraju i posle završetka Velikog rata, ovim  prostorima nastupale su jedinice  vojvode Živojina Mišića, i „Gvozdeni puk“, među njima i Milunka Savić, a poznavaoci prilika kažu da je čuvena Flora Sends ovde bila nagrađena zemljom, kao i svi  dobrovoljci i osnivači mesta, ali se zahvalila, i prepustila nekoj drugoj porodici.

Dobili su zemlju na posedu mađarskog grofa Čekonjća. Složno su se osnivači sela dogovorili i izgradili zadrugu, crkvu, školu, poštu, železničku stanicu, samostalnu opštinu Aleksandrovo. Vlast su od samog početka delili, ako je Ličanin, gorštak, predsednik, njegov zamenik je Lala i obrnuto.

Početak 21.veka Aleksandrovo dočekuje sa spomen-obeležjima, koja mladim generacijama mogu biti putokaz i u prošlost i u večnost.

Avgusta 2015. godine otvoren je spomen-kompleks: plato na kome je Dobrovoljačka kapija-Kapija osnivača sela i spomen-bista kralja Aleksandra. Tako su  sva imena i solunaca i dobrudžana i onih sa Galicije  na jednom mestu, a ceo komleks povezuje spomen-obeležja iz oba svetska  rata.  2019.g. sadržaj spomen -obeležja obogaćen je muralom sa likom kralja Aleksandra.

Na Kapiji, simbolu sela, stoje uklesane reči patrijarha Pavla “Budimo ljudi!“.

Tekst: Bojan Dragićević Foto: Arhiva