Kada je pre nekoliko godina u Velikom Međeru u Slovačkoj otvoreno Srpsko groblje i muzej, bilo je to, kako su stručnjaci izračunali, 350.001 srpsko ime na karti sveta. Toliko, naime, ima srpskih toponima, tragova, naziva i imena van Srbije, u drugim državama.

 U svetu postoji 194 nezavisne države i 70 teritorija. Srbi žive u 159 zemalja, ali tragovi srpskog naroda nalaze se na svim kontinentima. Srbi su u inostranstvu nazivani i obeležavani kao Bojki, Raci, Vaci, Veneti, Serbi, Sorabi, Beli Srbi, Lužički Srbi i Srbi.

 Srpski toponimi u svetu se odnose na nazive teritorija, mesta, spomenika, ulica, trgova, hramova, grobalja, zdanja, imena znamenitih ljudi. Istraživanja pokazuju da Srbi samo u Evropi imaju 5.000 crkava, grobalja, kapela, spomenika, manastira, škola, biblioteka i zadužbina. Imamo oko 660 vojnih memorijala, grobalja, grobnica, spomenika u dvadeset država Starog kontinenta i toliko zemalja na ostalim kontinentima. Jedan od najpoznatijih srpskih memorijala je groblje Zejtinlik u Grčkoj, grobnica Srba u šumama Jidrihovice u Češkoj i memorijal Krvavi put u Norveškoj.

 U srpskoj javnosti malo je poznato da je posle groblja Zejtinlik najveća kosturnica srpskog naroda Jidrihovice nedaleko od Karlovih Vari, na samoj češko-nemačkoj granici. Podigao je kralj Aleksandar Karađorđević 1931. godine. U njoj počivaju kosti 7.100 Srba i 180 Rusa koji su ovde postradali u logorima za vreme Prvog svetskog rata. Samo tri kilometara dalje, u šumi, nalazi se groblje na kome leži još oko 1.600 Srba i 64 Rusa.

Srbi su dovođeni u periodu od 1914. do 1918. godine. Vojnici su bili zarobljavani na ratištu, potom železnicom transportovani do logora, dok je običan narod austrougarska vojska odvodila u pohodu po Srbiji. Zarobljenika je bilo iz svih krajeva Srbije, a najviše iz Šumadije i Valjevskog kraja.      

Tomaš Masarik, prvi predsednik Čehoslovačke odlučio je da zaustavi izgradnju vodovoda u mestu Jindrihovica kako bi deo te teritorije poklonio Kraljevini SHS, u znak sećanja na poginule Srbije u Prvom svetskom ratu. Brigu o ovoj spomen-kosturnici vodi Dejan Ranđelović iz Karlovih Vari. Tradicionalno već deceniju služi se je sveta liturgija i parastos za Srbe i Ruse, postradale u ovom najvećem logoru u Austrougarskoj i danas u Češkoj. Liturgiju služe ruski sveštenici i srpski pop Srđan Jablanović.

Srpski Kovin usred Mađarske

Najveći broj srpskim imena nalazi se u slovenskim zemlja (Rusija, Poljska, Češka), a potom u prijateljskim državama (Mađarska, Rumunija, Francuska, Makedonija).

U Budimpešti postoji Mali Beograd i nekoliko gradova (Šarbogard) i naselja sa srpskim prefiksom (Taban, Rac Boja, Rac mečka, Srpski Kovin, Sarberki Patak).

Slično je i u Rumuniji, naročito u Banatu, gde je živeo veliki broj Srba. Čak dvadesetak naselja ima srpsko poreklo (Ohaba Serbskaja, Serbešt, Sarbi Arad, Sarbi Magura, Serben Voda u Bukureštu, Srbova u Tamišu). Jedan planinski vrh Fegereša nosi ime Serbota. U centru Temišvara se nalazi Eparhija SPC, koja je vlasnik okolnih zgrada.

U toponime srpskog porekla u Poljskoj, na primer, ubrajaju se nazivi Bela Serbia, Sarbia, Sarbia, Sarbia, Sarbia, Sarbino, Sarbinovo, Sarbinovo, Sarbi-novo, Sarbinovka, Sarbin, Sarbina, Sarbino, Sarbice, Sarbicko, Sarbka, Sarbka, Sarbskie Huby. Severno od Szarba, na primer, nalazi se Sarbievo. U regionu zvanom Kaszubovv Slowinskich nalazi se moderan grad i jezero sa etnonimom Serb, naime Sarbske ili Sarbske jezero.

 U Češkoj postoji 25 imena mesta i naselja, kao što su, na primer, Visoka i Niska Srpska u Kralovenhradskom kraju, u okrugu Domažlice, Srbi u Plzenju, Srbi u okrugu Kladno, deo naselja Mohtin, Srbska, kvart u Brnu, Srbce, deo naselja Luže u okrugu Hrudim, Srpska Kamenjica, mesto u okrugu Dječin.

 Slovačka na svojim kartama ima mesta Srbova u okrugu Svidnjik, Osrbljanka, potok okruga Brezno i Osrblje, mesto u okrugu Brezno. U Ukrajini postoji memorijalno područje Nova Srbija i Slavenoserbia, u kojima su živeli Srbi tokom 16. veka. Ukrajina  još 14 službenih naziva srpskog porekla, kao što su, Novi Serbi i Stari Serbi, sela u Jemiljčinskom rejonu, Serbi, dva sela u Jemiljčinskom i Kodimskom rejonu, Serbinovci, železnička stanica, Serbo-Slobotka , selo u Žitomirskoj oblasti.

U Rusiji “srpski” gradovi i ikone

U Rusiji se nalaze Serbilovo, selo u Gavrilovoposadskom rejonu, Serbin, selo u Slavjanskom rejonu, Serbinka, zaseok u ataru sela Nižnji Terebuž, Serbino, selo u Pljuškom rejonu. Moskva je ne samo glavni grad Ruske Federacije već i centralno mesto Srpska pravoslavne crkve, u kojoj se nalazi Podvorje SPC, koje je nastalo još u vreme vladavine cara Ivana Groznog, čija je majka Jelena bila Srpkinja. Podizala ga je srpska baka Ana Jakšić.

 Arhijerejski sabor, glavni saborni hram Ruske pravoslavne crkve smešten u Kremlju ima tri srpske ikone svetaca – Svetog Save, Svetog Simeona Mirotočivog i svetog cara Lazara. Rusija je podigla spomenike Savi Vladislaviću i caru Ivanu Groznom. 

U slovenskim zemljama svoje spomenike, biste i spomen-ploče imaju srpski velikani Petar Petrović Njegoš, Vuk Karadžić, Mihailo Pupin, Nikola Tesla, Milutin Milanković.  

Francuski naklon srpskim kraljevima

Spomenike sa srpskim imenima postoje i u katoličkim zemljama, u kojima stoje memorijali vladike Nikolaja Velimirovića, đenerala Draže Mihailovića, kralja Petra II Karađorđevića, grob Mihajla Pupina i mnogih drugi nacionalni prvaci isklesani u kamenu i mermeru.

 U francuskoj prestonici, podignut je spomenik kraljevima Aleksandru i Petru Karađorđeviću, jedna avenija nosi ime kralja Petra Prvog, a na čuvena Marsova polja izlazi Beogradska ulica. U Parizu je i kuća kralja Petra Karađorđevića, kao i hotel “De la Tremoaj”, čiji je vlasnik bio 1936. godine Božidar Purić, diplomatski poslanik Kraljevine Jugoslavije i zet srpskog političara Nikole Pašića, čija se bista i danas nalazi u holu zgrade.

 U Parizu je i kuća kneza Pavla Karađorđevića, u kojoj danas živi porodica Milana Jankovića (Filip Cepter). Srpski trag predstavlja i rezidencija ambasadora R. Srbije, kao i Kulturni centar Srbije. Francuska ima 30 naziva mesta i naselja srpskog poreka (Serba u Nantu, Serban u opštini Overnjat, Serva u departmanima Gar i En, Serbilje, naselje u opštini Angu).

 U samom centru Kana nalazi se Srpska ulica nazvana u čast srpskog naroda. Naziv je dobila 11. februara 1918. godine. Beogradska ulica postoji u Istanbulu i Minhenu. U ovim ulicama se nalaze i hramovi Srpske pravoslavne crkve. U Švajcarskoj je, na primer, Ministarstvo za dijasporu Republike Srbije postavilo spomenik-ploču naučnici Milevi Marić Ajštajn.

Rukopisi monaha u Jeruslimu

U Jerusalimu i na Sinaju postoje srpski rukopisi koje su u Svetoj zemlji napisali srpski monasi i hodočasnici, a jedan od njih bio je i Sveti Sava. Prvi srpski arhiepiskoj Sveti Sava nosio je vredne poklone u Jerusalim, Svetu zemlju i u Svetu Goru. Sveti Sava je preminuo i sahranjen je u bugarskom gradu Veliko Trnovo.

 Primer srpskog darivanja je ikona Sv. Petra i Pavla s kraja 13. veka darovana trezoru crkve Sv. Petra u Rimu. Poznati su i pokloni srebrnog oltara i ikona srpskog kralja Stefana Dečanskog i cara Dušana bazilici Sv. Nikole u Bariju. U katedrali u Pjaćenci nalaze se i dva vredna krsta Sv. Save izrađena od srebra i zlata.

Italija ima i Serbariju, naselje u Karboniji, sela Sorbo, Serbadone, naselje kod Riminija. Grad Matera na jugu Italije poznat je kao varoš srpskih rudara, od kojih su lokalni žitelji naučili d aprave sarme i gibanice, koje i danas služe turistima.

U Španiji i Portugalu neka mesta su nazvana po Srbima i zovu se Seurbi ili Sevri. Na severu Evrope koristi se ime Sorb, pa tako u Skaninaviji postoje naselja Srbin i Sorbo. Nemačka Saksonija ima gradove Serbica, Srbište i naselje Srbica.

 Neki istoričari tvrde da je i prestonica Berlin nekad bila srpska varoš. Svoje ime Berlin je dobio od Lužičkih Srba koji su ga nazvali “grad na bari”. Nemačka prestonica danas ima dva hrama SPC i Srpsko groblje.

Prvi srpski rečnici štampani u Beču

 Austrija najviše srpskih toponima ima u Beču. Svoje spomenike imaju knez Aleksandar Karađorđević i Vuk S. Karadžić, a biste Nikola Tesla, Ruđer Bošković, Matija Vuković, kuće Dositej Obradović, Laza Kostić, P. P. Njegoš, Branko Radičević, Petar i Paula Preradović, autorka austrijske himne, koji imaju i svoje ulice. Postoji i Beogradski trg, u desetom distriktu (bicirku) Beča. 

 Glavni grad Austrije će na inicijativu akademika Svetlane Matić dobiti spomen-ploču Vilhamine Mine Karadžić. A potom, najverovatnije biće postavljena i bista Nikole Tesle u tehničkom fakultetu u Gracu, koji je pohađao pre 150 godina.

U razvijenim zemljama Starog kontinenta ima i oko 10.000 vrednih srpskih rukopisa. Najveći broj nalazi se u Oksfordu, Londonu, Berlinu, Pragu, Krakovu, Sankt Peterburgu, Moskvi, Kijevu, Odesi, Plovdivu, Solunu, Rimu, Parizu.

Srpski vojnici doneli Jevanđelje u Dablin

 Državna istorijska biblioteka, Ruska državna biblioteka u Moskvi i Ruska nacionalna biblioteka, Biblioteka Akademije nauka, Arhiv Sanktpeterburškog istorijskog instituta Ruske akademije nauka u Sankt Peterburgu, čuvaju stotine srpskih rukopisa od 12. do 17. veka.

Srpski rukopis “Nikoljsko jevanđelje” iz 14. veka nalazi se u Gradskoj biblioteci u Dablinu. Tu su ga doneli srpski vojnici tokom Velikog rata.

 Austrijska nacionalna biblioteka poseduje zbirku od 27 značajnih srpskih rukopisa koje su posle grčkog ustanka 1827. godine prodali monasi manastira Hilandara, prinuđeni na to zbog gladi koja je tada zavladala na Svetoj Gori. U Britanskom muzeju čuva se srpsko “Četvorojevanđelje” iz 14. veka.

 Kada ruski predsednik Vladimir Putin, bude uskoro posetio Srbiju, kako je najavljeno, pokloniće našoj zemlji izgubljenu stranici Miroslavljevog jevanđelja. Na taj način će ovaj istorijski dokument srpskog naroda biti komletiran.

Piše: Marko Lopušina Foto: Wikipedia