Otvaranjem i poslednje deonice na istočnom kraku Koridora 10, otkrivena su brojna arheološka i prirodna bogatstva tog kraja – dva naselja, miljokaz, rimska saobraćajnica, tuneli, biljne i životinjske vrste, neistražene pećine, pukotine, prolaze…
Paralelno sa izgradnjom auto-puta na istočnom kraku Koridora 10, od 2010. godine obavljena su i obimna i skupa zaštitna arheološka istraživanja na 30-tak lokaliteta, dok je Sićevačka klisura sa preko 1.200 biljnih vrsta ostavljena prirodnjacima, alpinistima, sportistima i turistima na uživanje.
Pronađeni predmeti mogu se videti u arheološkim postavkama, dok većina lokaliteta – posle naučne obrade i zaštite, nisu dostupni javnosti.
Miljokazi, tračka dvokolica, naselja, rano hrišćanske bazilke, nekropole iz 18. veka... čine samo deo bogatog kulturnog nasleđa otkrivenog na dužini od 80-tak kilometara, koji prate trasu modernog auto-puta.
U pirotskom kraju istraživana su dva značajna lokaliteta.
„U Crnoklištu su otkrivena dva naselja, naselje iz starčevačke kulture, dakle iz ranog neolita, a drugi period je iz starijeg gvozdenog doba. A kod Staničenja je otkrivena jedna ranohrišćanska bazilika sa memorijom ili kriptom“, rekao je dr Predrag Pejić, arheolog.
Na teritoriji nekadašnje Remizijane, današnje Bele Palanke na jednom od 12 lokaliteta, otkriven je miljokaz visine skoro dva i po metra i datira iz 230. godine.
„Dole je isklesano i piše da je miljokaz od nekog značajnog mesta udaljen 32 milje. To je jedinstveni primer sačuvanog miljokaza – znači nije u delovima, on je ceo. Miljokaz je posvećen Aleksandru Severu“, istakao je Zoran Mitić, stručni saradnik arheološkog instituta u Beogradu.
Jedan od najvažnijih otkrivenih ostataka materijalne kulture je deo Rimske saobraćajnice – Via Militaris, širine sedam i po metara, koji je pronađen kod Dimitrovgrada i datira iz trećeg veka i građen je od krečnjačkog kamena različite veličine. On je povezivao zapadne delove Rimske imperije sa Malom Azijom i istočnim provincijama.
Njime su prolazile mnoge vojske i trgovački karavani.
Dolinom reke Nišave i dalje se najkraće putuje između istoka i zapada.
SIĆEVAČKA KLISURA – PARK PRIRODE SA VIŠE OD 1.200 VRSTA BILJAKA
Otvaranjem i poslednje deonice na istočnom kraku Koridora 10, od Proseka do Crvene reke, zaobilazi se Sićevačka klisura, naša najveća klisura pored Đerdapske, koja iako je od centra Niša udaljena samo 14 kilometara, predstavlja važan Park prirode specifične geomorfologije i biodiverziteta.
Na teritoriji Srbije živi više od tri hiljade vrsta biljaka, a u Sićevačkoj klisuri 1200. Najpoznatije su Ramonda Natalija i Ramonda Serbika i žalfija
Danko Jović
Put kroz Sićevačku klisuru koji vodi od Niša prema bugarskoj granici, prolazi kroz 13 tunela. Između njih – prizori koji ne ostavljaju ravnodušnima zaljubljenike u prirodu, istraživače, umetnike, ekstremne sportiste. Duga 16 kilometara, u jednom delu kanjon dubine do 360 metara, klisura je parkom prirode proglašena 2000. godine.
„Na teritoriji Srbije živi više od tri hiljade vrsta biljaka, a u Sićevačkoj klisuri 1200. Najpoznatije su Ramonda Natalija i Ramonda Serbika i žalfija kao mediteranska vrsta koja živi na ovim prostorima autohtona, a od životinja mogu da pomenem surog orla, sivog sokola i veliki broj različitih vrsta slepih miševa“, rekao je je Danko Jović iz Zavoda za zaštitu prirode Srbije.
Alpiniste i sportske speleologe privlače raznovrsni i brojni kraški oblici i visine, a dubina, vijugavost i brzaci Nišave ljubitelje sportova na vodi. Izazov je i za zaljubljenike u druge adrenalinske sportove.
„Takmičenja iz raftinga, orjentiringa, kajaka, paraglajdinga, praktičnog streljaštva, planinskog trčanja već se održavaju na međunarodnom nivou. Puno je stranaca, dolaze na takmičenja“, rekao je Vlasta Stanojević iz Safari kluba Niš.
Sićevačka klisura inspiracija je za umetnike od kada je 1905. slikarka Nadežda Petrović dovela grupu svojih prijatelja da se druže tu i slikaju.
A tu stoji i dalje i još proizvodi struju mala hidrocentrala puštena u rad 1908. godine, kada je osvetlila prvu kuću u Nišu.
Sićevačka klisura i dalje je neistražena. Obronci Svrljiških planina sa severa i Suve planine sa južne strane kriju neistražene pećine, pukotine, prolaze i ostatke iz paleolita i rimskog doba, kao i retke i zanimljive biljne i životinjske vrste i bogatu istoriju.
Vozačima, koji su do sada jedva čekali da izađu iz Sićevačke klisure, otvaranje nove trase auto-puta omogućiće da na drugačiji način obrate pažnju na klisuru i dožive je kao biser prirode, što i jeste.
