Dokumentaciono informacioni centar “Veritas” objavio je danas saopštenje u kome podseća na tragičnu sudbinu Srba iz Kupresa i okoline tokom građanskog rata na području bivše Jugoslavije.
Saopštenje objavljujemo u celosti…
“Hrvatske jedinice, sastavljene od pripadnika Zbora narodne garde (ZNG), Hrvatskih obrambenih snaga (HOS) i Hrvatskog vijeća obrane (HVO), 3. aprila 1992. napale su srpska sela na kupreškoj visoravni u jugozapadnoj Bosni. Brzo su napredovali, jer sa srpske strane nije ni bilo organizovane odbrane.
Brojčano nadmoćniji, bolje naoružani i sa iskustvom iz rata u Hrvatskoj, do 6. aprila zauzeli su sva srpska sela, uključujući i opštinski centar gradić Kupres. Za nekoliko dana hrvatska vojska ubila je 54 srpska civila i teritorijalca, a oko 150 odvela u logore po zapadnoj Hercegovini i Hrvatskoj, u kojima su prošli pravu
golgotu.
Pripadnici pomenutih hrvatskih formacija su 6. aprila u restoranu firme “Kvalitet” u Kupresu sakupili 60-ak teritorijalaca i civila i odmah po predaji, pred ostalim zarobljenicima, ubili Stevu Lugonju (26) i Dragana Čelebića (26).
Narednog jutra, hrvatski vojnici su zarobljene Srbe, polugole, po snijegu i hladnoći, tjerali pješice prema 23 kilometra udaljenoj Šujici i na tom putu iz vatrenog oružja likvidirali Žarka Živanića (46). Od Šuice su ih istog dana kamionom prevozili do Splita i usput ih fizički i psihički žestoko maltretirali. Po dolasku u Split, jedan hrvatski vojnik je, ničim izazvan, palicom udario Petra Spremu (47), od kog udarca je pao i udario glavom o ivičnjak, od kojeg pada mu je pjena udarila na usta.
U Splitu su ih zatočili u zloglasnu Loru. Sa njima je bio i Petar Spremo, koji će nekoliko dana kasnije od zadobijenih povreda i umrijeti u zatvoru. Tu su zatekli desetak komšija zarobljenih u Donjem Malovanu i još neke Srbe iz Prebilovaca i Mostara.U Lori nastavak mučenja: spajanje na induktorsku struju poljskog telefona, “samoudaranje” glavom u zid, međusobno udaranje zarobljenika…
Nakon šest dana provedenih u Lori, kamionima ih dovoze u Zadar, gdje ih razdvajaju u dvije grupe. Ponavljaju se već viđeni tretmani iz Lore. Nakon dva dana provedena u Zadru, ponovo ih tovare u kamione, s tim da su predhodno osmoricu izdvojili: braću Ljupka (51) i Ratka Milića (54), Spasoja Kanlića (35), Slavka Dragoljevića (46), Dušana Nikića (41), Mirka Čivčića (30), Dušana Milišića (33) i Jovu Marića (49).
Ostale dovoze u Eminovo selo kod Duvna, gdje su ponovo doživljavali maltretiranja i iživljavanja. Nakon dva dana odvoze ih u Vrgorac. Ali ne sve. I ovdje su osmoricu izdvojili: braću Dragana (32) i Milivoja (38) Mašića, braću Radovana (40) i Marka Mašića (41), Ratka Lugonju (30), Đoku Marića (60), te Nikolu (35) i
Dušana (27) Duvnjaka.
U Vrgorcu maltretiranja kao i na predhodnim lokacijama. Od batina u ćeliji umire Mile Spremo zv. Migac (47), kojeg su logoraši morali pokopati u obližnjem kamenolomu. Nakon šest dana provedenih u Vrgorcu, preživjele zarobljenike odvoze u Ljubuški, gdje ostaju još 20-ak dana. Prvih desetak dana isti tretman kao i u predhodnim logorima, dok se drugih desetak situacija nešto poboljšavala.
Dana 14. maja 1992. dovode ih u Žitnić kod Drniša, gdje je izvršena razmjena. Na nosilima je razmjenjen i Stojan Zubić (67), koji će treći dan po razmjeni od zadobijenih povreda umrijeti u kninskoj bolnici.
Kupreški sveštenik Zoran Perković (33), koji je zarobljen sa ostalim Kuprešacima i jedan od najžešće
maltretiranih, razmijenjen je na istom mjestu devet dana ranije, a na razmjenu je došao
sa 8 slomnjenih rebara.
Posmrtni ostaci dvojice Sprema su predati srpskoj strani u novembru 1993. godine. Od onih 16- orice, izdvojenih u Zadru i Eminovu selu, do danas ni traga ni glasa. A od onih koji su preživjeli golgotu hrvatskih i hercegovačkih kazamata, mnogi su u međuvremenu pomrli, a oni koji su još živi, osakaćeni su i fizički i duševno.
Za opisanu golgotu kupreških Srba, iako se znaju imena svih žrtava i preko stotinu učesnika u njhovom stradanju, još niko nije odgovarao.
Od oko 5.000 Srba po popisu iz 1991, na Kupreškoj visoravni ih sada živi 500-600, kaže se u saopštenju Veritasa, koje je potpisao predsednik Savo Štrbac.
Tekst: Serbian Times Foto:
