Veliki raskol ili velika šizma označava najveći raskol u istoriji hrišćanstva, koji je otpočeo 1054. godine prekidom liturgijske zajednice između Rimokatoličke crkve i Pravoslavne crkve.
Do raskola je došlo nakon niza prethodnih sporova i sukoba, koji su vođeni povodom raznih teološko-dogmatskih i crkveno-upravnih, odnosno eklisioloških pitanja. Glavni teološki, odnosno dogmatski spor vođen je povodom zapadnog učenja o dvostrukom ishođenju Svetog duha od Oca i Sina. Ovo nepravilno učenje je na zapadu dovelo do umetanja izraza Filiokve u Nikejsko-carigradski simbol vere.
Pomenute nepravilnosti nisu bile prihvaćene od strane istočnih hrišćana. Glavni eklisiološki spor vođen je povodom narušavanja načela crkvene sabornosti od strane pomesne Rimske crkve koja je težila da nametne svoju vlast u čitavom hrišćanskom svetu.
Raskol je nastupio na današnji dan, 16. jula 1054. godine, kada su trojica legata rimskog pape Leona IX nakon dolaska u Carigrad odlučili da ekskomuniciraju carigradskog patrijarha Mihaila Kerularija i ohridskog arhiepiskopa Leona.
Legati su prethodno zatražili od patrijarha i arhiepiskopa da priznaju rimskog papu za vrhovnog poglavara Crkve i odobre izvesna zapadna učenja i obrede, ali pravoslavni jerarsi na to nisu pristali.
Pravna valjanost ekskomunikacije koja je izrečena 16. jula pokazala se kao upitna, pošto se rimska katedra u međuvremenu našla u stanju upražnjenosti, pošto je papa Leon IX umro još 19. aprila, a njegov naslednik je konačno izabran tek u proleće naredne 1055. godine.
Usled takvog postupanja rimskih legata, patrijarh Mihailo je sazvao sabor koji je održan 20. jula u Carigradu. Na ovom saboru je doneta odluka da se postupci papskih legata odbace i osude, a na same legate je bačena anatema.
Saborske odluke su potom svečano obnarodovane 24. jula u carigradskom hramu Svete Sofije. Uzajamne ekskomunikacije iz 1054. godine označile su prekid liturgijske zajednice između katoličkog zapada i pravoslavnog istoka.
Usled raskola, došlo je do trajnog odvajanja Rimokatoličke crkve od vaseljenskog Prvoslavlja. Pošto su obe strane nastavile da polažu pravo na nasleđe jedinstvene Crkve, nastalo je stanje u kome je svaka strana smatrala da upravo ona predstavlja jednu, svetu, sabornu i apostolsku Crkvu. Tim povodom se na obe strane razvila živa teološko-polemička aktivnost, usmerena ka opravdavanju spostvenih stavova, uz osporavanje stavova druge strane.
Usled sve izraženijeg zaoštravanja međusobnih sporova u oblasti dogmatike i eklisiologije, došlo je do opšteg pogoršanja u međusobnim odnosima, naročito nakon pogubnog Četvrtog krstaškog rata (1204).
Pokušaji pomirenja
Iako je do sada bilo više pokušaja ponovnog ujedinjavanja oni su uvek neuspešno završavani, pa je zato u senci ostao i danas je mahom nepoznat jedini slučaj kada su se Zapadna i Istočna crkva, makar na kratko, zapravo ponovo spojile!
Zbog svega ovoga, danas je mahom nepoznat jedini slučaj kada su se Zapadna i Istočna crkva, makar na kratko, zapravo ponovo ujedinile!
Bilo je to na Drugom lionskom saboru 1272. godine.
Vizantijski carevi želeli su iz političkih razloga pomirenje sa Rimskom crkvom. Tako se i dogodilo da u Lionu u Francuskoj, od 1272. do 1274. papa Grgur IX sazove sabor uz pristanak vizantijskog cara Mihajla VIII Paleologa da pokušaju da ujedine pravoslavnu crkvu sa zapadnom crkvom.
Vizantiji je u tom momentu pretio napad Karla I Anžujskog i car Mihajlo VIII se nadao da će unijom obezbediti neophodnu pomoć sa Zapada, pa se zbog toga složio da se sazove “Sabor sjedinjenja”.
Bio je to prvi put od raskola 1054. da su se pravoslavni grčki poslanici našli na jednom Saboru na Zapadu. Razgovorima u Lionu je prisustvovalo oko 300 biskupa, 60 igumana i više od hiljadu crkvenih velikodostojnika ili njihovih prokuratora, među kojima su bili i predstavnici univerziteta i neki od najučenijih ljudi Srednjeg veka.
Tokom pregovora pravoslavni poslanici su prihvatili dogmatski dekret “Fideli”, koji je potvrđeno da Sveti Duh ishodi od Oca i od Sina kao iz jednog načela, a ne kao iz dva različita načela. Sa druge strane, katolička crkva se složila da Vizantiji pruži potrebnu pomoć i zauzda napade Karla I i sabor je okončan pomirenjem koji je ratifikovao car Mihajlo Paleolog, a prihvatio Patrijarh Jovan XI.
Problemi za Lionsku uniju počeli su faktički odmah po okončanju sabora. Iako je predstavljala carev diplomatski uspeh, unija je u Carigradu primljena sa otvorenim nezadovoljstvom.
Grčka pravoslavna crkva nije prihvatila pomirenje sa “rimokatoličkim latinskim jereticima”. Sa druge strane, ni car nije primio obećanu pomoć od Lionskog Sabora. Jedno vreme diplomatska unija omogućila je Mihajlu da dobije predah u sukobu sa zapadnim silama, ali na već naredni papa – Martin IV ekskomunicirao Mihajla, dajući na taj način Karlu Anžujskom dozvolu da napadne Vizantiju.
Vest o pomirenju sa Zapadom u Vizantiji je dočekana “na nož”. Društvo i crkva su se žestoko podelili i Car Mihajlo je svoju politiku sprovodio silom čak i unatar sopstvene familije! Upravo je njegov sin Andronik II bio taj koji je poveo antilatinski pokret.
Sve ovo vreme, Srbija je koristila neslogu i pomagala protivnike unije. Srpski kralj Stefan Uroš II Milutin je 1282. početak svoje vlade obeležio zauzimanjem Skoplja.
Faktički kraj Unije bio je Mahajlova smrt 11. decembra 1282. godine koji je umro u toku priprema upravo za pohod protiv Srba. Andronik je vrlo brzo odbacio unijatsku politiku, a patrijarh Jovan XI je smenjen već 26. decembra.
Sinod održan u Carigradu u januaru 1283. odlučio je da javno spale sva dokumenta koja su svedočila o Lionskoj Uniji, a Caru Mihajlu VIII uskraćen je hrišćanski sprovod, opelo, pa čak i pomen.
PRATITE NAS I NA INSTAGRAMU:
Izvor: Serbian Times
Foto: Pinterest
